70 lat temu, dokładnie 5 maja 1945 roku żołnierze Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych wyzwolili niemiecki obóz koncentracyjny w Holiszowie (filia KL Flossenburg), z którego uwolnili około 1000 kobiet, w tym Francuzki, Żydówki, Polki, Czeszki, Holenderki, Jugosłowianki, oraz wiele kobiet „innych narodowości”.
W ten sposób żołnierze Brygady uratowali im życie, ponieważ w obozie znaleziono osobisty rozkaz Hitlera z datą 25 II 1945r. nakazujący wysadzenie wszystkich obozów koncentracyjnych wraz z więźniami w powietrze, jeśli w odległości 8 km od obozu pojawią się jednostki nieprzyjacielskie.
Tak całą akcję zdobycia obozu relacjonuje żołnierz Brygady porucznik Stanisław Jaworski ps. „Korwin”:
„Było to w dniu 5 maja 1945 roku. Pod obóz podeszliśmy lasem. Nasza kompania dostała zadanie sforsowania małego, kamiennego mostu na rzece czy kanale, który zagradzał dostęp do obozu. Moment ataku na obóz był dobrze wybrany, bo w czasie, kiedy większość załogi niemieckiej jadła obiad w jadalni. Biegiem przekroczyliśmy most i bez strzału znaleźliśmy się na terenie obozu. W czasie biegu zauważyłem w oknach budynków twarze więźniarek, których wyrazu do dziś nie mogę zapomnieć. Inna kompania, nie pamiętam która, wkroczyła do jadalni i rozbroiła Niemców. Tymczasem drugi batalion 204. pułku został zaangażowany do likwidacji niemieckich bunkrów z ciężkimi karabinami maszynowymi, które znajdowały się we wschodniej części obozu. Z powodu zaskoczenia akcja ta trwała krótko i zakończona została likwidacją karabinów maszynowych i wzięciem do niewoli Niemców. Uwolnione kobiety nie posiadały się z radości – rzucały się nam na szyję, całując nawet po rękach.”
Warto dodać jeszcze relację Zofii Plebaniak, więźniarki uwolnionej z Holiszowa, która w ten sposób zapamiętała tamten dzień:
"Naraz krzyk wstrząsa powietrzem, aż szyby do reszty wylatują. Podnoszę głowę. Wojsko Polskie! Polacy! Nasi! Paliaki! Polonais! Powariowały- myślę, wstając pomału; chcę wyjść na podwórze. Stanęłam i jak gdyby skamieniałam. Rzeczywiście! Nasi żołnierze! Biegają z karabinami w garści, rozbrajając Niemców. Kobiety całują mundury, orły na ramionach żołnierzy i wszystkie okropnie krzyczą."
W tym roku kombatanci z Brygady Świętokrzyskiej, członkowie Związku Żołnierzy NSZ i przedstawiciele Grup Rekonstrukcji Historycznych NSZ współorganizowali w dniach 2-4 maja uroczystości na skalę europejską (Pilzno otrzymało tytuł "Europejskie Miasto Kultury"), których elementem będą uroczystości 70. rocznicy wyzwolenia obozu w Holiszowie przez NSZ.
Rodziny uratowanych kobiet do dziś dnia są wdzięczni Brygadzie i starannie pielęgnują jej historię. W uroczystości, które odbyła się tuż po wyzwoleniu dowódca Brygady płk. „Bohun-Dąbrowski” otrzymał od więźniarek piękne haftowane serce uszyte z kawałków więziennych pasiaków. Jak sam powiedział, było to dla niego najwyższe odznaczenie jakie kiedykolwiek w życiu dostał.
Warto dodać, że w wyzwalaniu obozu w Holiszowie brał udział także mieszkaniec powiatu obornickiego- Czesław Andrzejewski pseudonim „Pik”, który przeszedł cały szlak bojowy Brygady Świętokrzyskiej. Miejmy nadzieję, że chwalebne czyny żołnierzy Brygady Świętokrzyskiej zostaną upamiętnione i uczczone nadaniem nazwy rondu w Rudzie koło Rogoźna. Wniosek z taką propozycją został złożony do Biura Rady w Rogoźnie pod koniec marca, przez Związek Żołnierzy NSZ Okręg Wielkopolska. Informacje na temat wniosku, jak i materiały poświęcone min. wyzwoleniu obozu w Holiszowie można znaleźć na fanpagu, który znajduje się pod tym linkiem- https://www.facebook.com/RondoBrygadaRogozno.
Bartosz Tomczak
Członek Związku Żołnierzy NSZ
